روانشناسی اسباب بازی و آشنایی با کارکردهای آن

روانشناسی اسباب بازی هم در علم روانشناسی کودک و هم در صنعت تولید اسباب بازی، از جمله موضوعات مهم است. در این مقاله قصد داریم به این موضوع بپردازیم که اسباب بازی از نظر روانشناسی چه جایگاهی در زندگی کودکان دارد و کارکرد آن در رشد کودک چیست؟همچنین اشاره‌ای خواهیم داشت که تولیدکنندگان حرفه‌ای اسباب بازی چگونه از این دانش در راستای رونق بازار فروش خود بهره می‌گیرند.

اگر در منزل خود کودک خردسال دارید، با بادپرک همراه شوید و مطالعه این مقاله را به هیچ وجه از دست ندهید.

اهمیت آگاهی از روانشناسی اسباب بازی برای والدین و مربیان

 اسباب بازی غذای روح و روان کودک است. بخش مهمی از زندگی کودک را بازی با انواع اسباب‌بازی ها تشکیل می‌دهد. انتخاب اسباب بازی وقتی با بهره‌گیری از دانش روانشناسی اسباب بازی باشد، مؤثرتر خواهد بود. شاید به نظر برسد که اسباب بازی برای کودک شما به ویژه در سنین نوزادی و خردسالی تنها کارکرد سرگرمی دارد اما نباید از کارکردهای روانشناسی که هر اسباب بازی در تربیت فرزندتان دارد، غافل باشید. 

جایگاه اسباب بازی در فرایند رشد روانی کودک

بازی کردن کودک با یا بدون اسباب بازی، تقویت مهارت‌های فکری و جسمی کودک را توأم می‌سازد. کودک در بیشتر مواقع بازی از اسباب بازی‌ها بهره می‌گیرد. در کنار جنب و جوش و تحرکی که کودک در هنگام بازی دارد (و شاید بر این اساس گمان اشتباه می‌رود که بازی برای کودک تنها محرک جسم اوست)، ذهن او نیز تقویت می‌شود. در واقع کودک هنگام استفاده از اسباب بازی، فکر و بدن خود را به صورت هماهنگ به کار می‌گیرد و اینجاست که روان‌شناسی اسباب‌بازی اهمیت پیدا می‌کند.

شرط نخست در مفید بودن یک اسباب بازی آن است که کودک بتواند با آن ارتباط برقرار کند. برای ایجاد این ارتباط باید به ویژگی‌هایی چون سن، جنسیت، توانایی و علایق کودک توجه داشت. این امور در هر کودک متفاوت است و معمولا به صورت تجربی فهمیده می‌شود اما روانشناسی اسباب بازی نیز تا حد زیادی به ما کمک خواهد کرد. برای مثال اسباب بازی مناسب کودکان زیر سه سال باید این ویژگی‌ها را داشته باشد :

1-  کودک زیر 6 ماه: در این زمان، قوای پنجگانه به ویژه لامسه و چشایی در ادراک کودک نقش مهمی دارند. به همین دلیل است که کودک تمایل دارد همه چیز را بگیرد و به دهان ببرد. بنابراین اشیایی اسباب بازی می‌شوند که پاکیزه هستند و تیزی، برندگی یا مواد خطرناک ندارند. هماهنگی حواس نیز نقش مهمی در افزایش ادراک کودک دارد. گرفتن شیئی که با تکان یا فشار، صدا می دهد از تمایلات طبیعی اوست. همچنین تنوع و وضوح رنگ‌ها نقش بسزایی در تقویت بینایی دارد.

2-  کودک 6 تا 18 ماهه: کودک در این سن، بیشتر برای دست‌ورزی نیاز به اسباب بازی دارد. او باید تمرین کند اشیاء را بگیرد و رها کند. انتخاب اسباب بازی مناسب باید بر مبنای توانایی دست‌های او باشد. همچنین باید توجه داشت که کودک در این مرحله در حال دندان درآوردن است و به دلیل تسکین خارش و درد لثه‌ها تمایل دارد اسباب بازی ها را به دندان بگیرد. باید اسباب بازی هایی انتخاب شوند که به راحتی قابل گرفتن، نرم و سبک باشند. 

3- کودک 18 ماهه تا 3 ساله: کودک در این سنین در مهم‌ترین مرحله‌ی تقویت و رشد بینایی است. او شناسایی محیط خود را بیشتر با دیدار انجام می‌دهد. بنابراین رنگ‌ها و اشکال به شدت اهمیت می‌یابند. باید به آنچه توجه دیداری فرزندتان را به خود جلب می‌کند، دقت کنید. این امر به شما کمک می‌کند رنگ‌ها و اشیای مورد علاقه‌ی فرزندتان را بشناسید و با کمک روانشناسی اسباب بازی انواعی را تهیه کنید که هم به آن‌ها جذب شود و هم حواس و ادراک او را تقویت کند.

حرکت، تفکر و مبارزه با ناتوانی

یکی از نکاتی که در روانشناسی اسباب بازی مهم است، ویژگی کمک به کودک در همگام کردن حرکت و تفکر و نیز احساس توانایی است. کودک تمایل دارد بر تمام ضعف‌های خود غلبه کند و روز به روز توانایی‌های بیشتری به دست آورد. 

دوران کودکی مهم‌ترین مرحله‌ی شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس است. به‌همین دلیل است که اسباب بازی از منظر روانشناسی باید یاری‌کننده‌ی کودک در افزایش توانمندی‌ها و مبارزه با احساس عدم توانایی باشد. برای مثال روروئک وسیله‌ای است که کودک را در حرکت کردن بدون نیاز به آغوش والدین یاری می‌کند. در مقابل بسیاری از اسباب بازی‌هایی که بدون تناسب با توانایی کودک برای او انتخاب می‌شوند، قطعا آسیب زننده خواهند بود و از نظر روانشناسی اسباب بازی مردودند.

در انتخاب اسباب بازی برای کودک سوای هر ویژگی و کیفیتی که دارد، روی این موضوع تمرکز داشته باشید که کودک شما چطور می‌تواند با آن اسباب بازی کاری انجام دهد که برایش جالب باشد و احساس توانمندی کند.

کارکرد روانشناسی بازی و اسباب بازی برای تولیدکنندگان

آگاهی و شناخت نسبت به مباحث روانشناسی اسباب بازی می‌تواند یاری کننده‌ی تولیدکنندگان در رونق بازار فروش باشد. این‌که کدام اسباب بازی را برای چه سنینی تولید می‌کنند مسئله‌ای است که باید همواره مدنظر تولیدکنندگان باشد تا محصولشان مفید و موردتقاضا قرار گیرد. 

هر پدر و مادر مسئول و دلسوزی دوست دارد برای فرزند خود اسباب بازی‌هایی تهیه کند که هم سرگرم کننده و دوست داشتنی و هم رشددهنده و مؤثر باشد بنابراین تولیدکنندگان می‌توانند با توجه به اصول روانشناسی اسباب بازی و نیازهای کودک، کیفیت تولیدات خود را افزایش دهند.

سخن پایانی

آگاهی از اصول و قواعد روانشناسی اسباب بازی به شما کمک خواهد کرد اسباب بازی‌هایی مناسب برای فرزند خود تهیه کنید که یاری‌کننده‌ی او در افزایش مهارت، دانش و توانمندی‌ها باشد. روانشناسی اسباب بازی به شما می‌گوید در اکثر مواقع لازم نیست هزینه‌هایی گزاف برای اسباب بازی‌هایی گران قیمت پرداخت کنید تا رسیدگی به کودک خود را به نحو احسن انجام داده باشید، بلکه بهتر است زمانی کافی را صرف آگاهی از روحیات و توانایی‌های کودک خود و شناخت کارکردهای روانشناسی اسباب بازی کنید تا در پرورش عزیزترین موجود زندگی‌تان مثمر ثمر باشید. 

پیشنهاد بادپرکی: اگر از مطالعه این مقاله لذت برده‌اید، حتما مقاله " دلیل بازی نکردن کودک با اسباب بازی " را نیز مطالعه کنید.