بهترین و ساده ترین راه ها برای ایجاد خلاقیت در دانش آموزان
خلاقیت در دانش آموزان با رشد تحصیلی آن‌ها رابطه مستقیم دارد. این موضوع هم برای دانش آموزان و خانواده‌های آنان و هم برای مربیان و آموزگاران مهم است. راه‌هایی برای ایجاد خلاقیت در دانش آموزان وجود دارد که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت.
همراه بادپرک (فروشگاه اینتزنتی لوازم تحریر ایرانی) باشید.
اهمیت خلاقیت در دانش آموزان
ممکن است تصور کنیم تأکید بر ایجاد خلاقیت در دانش آموزان تنها با انگیزه‌ی پیشرفت تحصیلی آنان است. اگرچه تأثیر بر پیشرفت تحصیلی آنان انکار شدنی نیست، نمی‌توان این تأثیرگذاری را به همین مورد محدود کرد. خلاقیت تنها با هوش و تفکر دانش آموز مرتبط نیست بلکه با شخصیت او نیز ارتباط کامل دارد.
خلاقیت بخش جدانشدنی از رشد فردی کودکان و نوجوانان است. هم والدین و هم مربیان و آموزگاران در تقویت خلاقیت در دانش آموزان سهم دارند.
عوامل مهم در پرورش خلاقیت دانش آموزان، این سه مورد هستند:
- آموزگار: نیاز است آموزگاران به شغل و رشته‌ی خود مسلط باشند. علاقه‌مندی به شغل و رشته، قابل تفکیک از تسلط بر آن نیست.
- دانش آموز: باید زمینه‌های پرورش خلاقیت در دانش آموزان وجود داشته باشد. هر دانش آموز باید نسبت به سبکی از یادگیری که برای او کارایی بیشتر دارد، آگاهی یابد.
- برنامه درسی و تحصیلی: برنامه‌های درسی باید انعطاف لازم را برای ایجاد خلاقیت در دانش آموزان داشته باشند. اگر فشار روی معلم و دانش آموز باشد که تنها باید بر تدریس دروس اکتفا شود، فضایی برای رشد و شکوفایی خلاقیت پدید نخواهد آمد.
راه های پرورش خلاقیت در دانش آموزان
به طور کلی اگر می‌خواهیم ایجاد خلاقیت در دانش آموزان، با موفقیت همراه باشد، باید نگاه خود را فراتر از چارچوب‌ها و عادات معمول وسعت بخشیم. برخی از راه های ایجاد خلاقیت در دانش آموزان را باهم بررسی می‌کنیم.
ایجاد محیطی باز و پذیرا
یکی از اصول مهم افزایش خلاقیت در دانش آموزان امکانی برای آزمون و خطا است. دانش آموزان باید خیالشان راحت باشد که اگر اشتباه کنند، نه سرزنش می‌شوند و نه مورد قضاوت یا تمسخر قرار می‌گیرند.
پرسش و ایجاد فضایی برای حدس‌ها و احتمالات
اگرچه دیکته از فعالیت‌های مهم است که در کلاس درس اجرا می‌شود، توجه کنید که نیازی نیست همه آموخته‌ها به همین روش به دانش آموزان انتقال دهید.
منظور چیست؟ یعنی سعی کنید به جای القای کامل مفاهیم به تعدادی دانش آموز ساکت در فضایی بی روح، آنان را در روند آموزش درگیر کنید. فکرشان را به کار بگیرید. از آن‌ها سوال کنید و بخواهید ادامه حرف‌های شما را حدس بزنند.
تشویق به مطالعه‌ی خلاق
مطالعه و یادگیری نیز نباید صرفا دیکته‌ی مفاهیم کتاب به ذهن دانش‌آموز باشد. زیرا ذهن انباشته از حفظیات هیچ زمین حاصلخیزی برای پرورش خلاقیت در دانش آموزان نخواهد بود.
از دانش آموز بخواهید درباره چیزی که می‌خواند فکر کند. او باید بتواند درباره آنچه خوانده آزادانه نظر دهد. بزرگترین دشمن خلاقیت در دانش آموزان محدودکردن افکار و نتیجه‌گیری‌های او به قواعد و اصول مورد انتظار است.
درست است که نیت آموزش اصول صحیح است. اما دانش آموز باید مسیر تفکر طبیعی را به سمت آن اصول طی کند.
استفاده از روش اکتشاف
روش‌های اکتشافی به مجموعه روش‌های تدریسی گفته می‌شود که در آن دانش آموز در مسیر تجربه کردن قرار می‌گیرد و مراحلی را طی می‌کند که او را به نتیجه مورد نظر می‌رساند. این روش‌ها خصوصا در تدریس علوم و ریاضی بسیار کاربردی هستند.
مدارس باید فضای کافی را برای به کارگیری روش‌های اکتشافی برای پرورش خلاقیت در دانش آموزان فراهم کنند.
داستان پردازی و همراه کردن دانش آموزان در مسیر آموزش
یکی از روش‌های خلاقانه تدریس، استفاده از داستان و تمثیل برای انتقال مفاهیم است که از دیرباز کاربرد آموزشی و تربیتی داشته است. داستان پردازی همچنین یکی از راه های پرورش خلاقیت در دانش آموزان است. زیرا علاوه بر فکر، عواطف آنان را نیز به کار می‌گیرد.
استفاده از انواع بازی‌های فکری
خوشبختانه امکانات آموزشی روزبه‌روز گسترش بیشتری می‌یابند. بازی‌های فکری متنوع و فراوانی طراحی شده‌اند که می‌توانند در پرورش خلاقیت دانش آموزان مؤثر باشند.
این بازی‌ها ذهن، قدرت تفکر، استدلال و تصمیم‌گیری را در دانش آموزان افزایش می‌دهند. به همین دلیل می‌توانند از راه های ایجاد خلاقیت در دانش آموزان باشند.
استفاده از بازی های آموزشی
بازی‌های آموزشی، به بازی‌هایی گفته می‌شود که خاص کلاس‌های درس و برای دانش آموزان و آموزگاران طراحی شده‌اند. این بازی‌ها ویژگی‌هایی دارند. از جمله این‌که با فضای کلاس یا حیاط مدرسه تناسب دارند؛ برای تعداد دانش آموزان یک کلاس قابل اجرا هستند؛ اهداف نهایی آن‌ها آموزشی است و به یادگیری منجر می‌شود.
البته تأثیر ضمنی این بازی‌ها ایجاد فضای شاد و پویا برای یادگیری و افزایش ارتباط صمیمانه میان دانش آموزان و آموزگاران است.
موانع تقویت خلاقیت در دانش آموزان
علاوه بر دانستن راه های پرورش خلاقیت در دانش آموزان، لازم است موانع آن را نیز بشناسیم تا با پرهیز از آن‌ها فضای بهتری در رشد خلاقیت دانش آموزان فراهم کنیم. برخی از مهم‌ترین علل عدم شکوفایی خلاقیت این موارد هستند:
پافشاری بر روش‌های سنتی تدریس
روش‌های سنتی تدریس معلم‌محور هستند. یعنی فقط یک متکلم وحده در کلاس حضور دارد که آموزگار است و بچه‌های خوب کسانی هستند که ساکت بنشینند و به صحبت‌های او گوش کنند.
این روش با توجه به پیشرفت علم روان‌شناسی و شناخت روحیات کودکان و نوجوانان دیگر روشی کاربردی و مفید شناخته نمی‌شود. لازم است آموزگاران با روش‌های تازه و به‌روز تدریس آشنا شوند و آن‌ها را به کار گیرند.
تأکید بر نمره به عنوان تنها ملاک خوب بودن
نمره می‌تواند نشان دهنده‌ی عملکرد دانش آموز باشد اما نه همیشه. علاوه بر این، به عنوان یک ملاک کلی برای خوب بودن دانش آموز اصلا پذیرفته نیست.
بچه‌ها باید در مدرسه هم آموزش و هم پرورش را دریافت کنند. یکی از موانع خلاقیت در دانش آموزان از دست رفتن اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی در آن‌ها است.
نبودن امکانات و فضای کافی برای شکوفایی خلاقیت
در راه های پرورش خلاقیت در دانش آموزان به تکنیک‌ها و ابزارهایی اشاره کردیم که به ایجاد خلاقیت در دانش آموزان و رشد آن کمک می‌کند. اگر مدارس فاقد امکانات کافی باشند، دانش آموزان از این جنبه محروم می‌مانند.
خواستن تکالیف زیاد از دانش آموزان
یکی از مهم‌ترین موانع خلاقیت، نبود زمان و توان کافی است. وقتی زمان دانش‌آموز را انباشته از تکالیف درسی کنیم، او دیگر نمی‌تواند مجالی برای رشد در حوزه‌های دیگر پیدا کند.
عدم توجه به تفاوت‌های فردی دانش آموزان
در تعالیم سنتی معمولا دانش آموزان را عده‌ای افراد شبیه به هم می‌بینند که باید به طور یکسان آموخته و پرورده شوند اما دانش امروز دیگر این تفکر غیر‌واقعی را نمی‌پذیرد.
افراد ویژگی‌های خاص خود را دارند و در آموزش آن‌ها باید به توان و استعداد خاص هریک توجه شود. هر کودک یا نوجوان شخصیت، روحیه و استعداد خاصی دارد. ممکن است یکی در حل مسئله و دیگری در درک مطلب سرعت بیشتری داشته باشد.
سخن پایانی
مهم‌ترین راه های افزایش خلاقیت در دانش آموزان را باهم بررسی کردیم. همچنین اصلی‌ترین موانع شکوفایی خلاقیت و استعداد را برشمردیم. تلاش برای ایجاد خلاقیت در دانش آموزان، تنها عملکرد تحصیلی آنان را بهبود نمی‌دهد. بلکه تأثیر بسزایی در رشد شخصی و اجتماعی آنان دارد.
شما چه روش‌هایی را برای تقویت خلاقیت در دانش آموزان پیشنهاد می‌کنید؟
